|
حجیّت خبر واحد در احکام شرعی از شاخص‌ترین مباحث علم اصول فقه محسوب می‌شود. در این میان روایات آحاد معتبر ظنى،همواره یکی از منابع و مستندات فقها برای استخراج احکام شرعی هستند؛ اما پیرامون استفاده از روایات آحاد معتبر ظنی در موضوعات غیرفقهى اختلاف نظر وجود دارد. به بیان دیگر پس از پذیرفتن حجیت خبر واحد یکی از مسائل چالش برانگیز در میان عالمان دینی مشخص کردن قلمرو اعتبار خبر واحد از سوی آنهاست .در این راستا دو دیدگاه وجود دارد: رویکرداول فقط آن را در حوزه احکام فقهی و عملی معتبر می داند و رویکرد دوم با اختلافاتی در مبنا و تحلیل، اعتبار آن را در تفسیر آیاتی غیر از آیات الاحکام می پذیرد. آیت‌الله فاضل لنکرانی با متحد دانستن ملاک منجزیت و معذریت در فقه و تفسیر ، به دلیل سیره عقلائیه از طرفداران دیدگاه دوم به شمار می آید. مطالعۀ تطبیقی جایگاه اخبار آحاد در فقه و تفسیر از منظر این فقیه برجسته را از اینجا بخوانید. | |
به درستی باید ایگناز گلدزیهر (Ignaz Isaak Yehuda Goldziher) را از مهم‌ترین اسلام‌شناسانِ نامسلمان قلمداد کرد. از این محقق یهودیِ مجاری‌تبار دیدگاه‌های گوناگونی خصوصاً دربارۀ قرآن در دست است. مطالعۀ مقالۀ «قرآن‌پژوهی گلدزیهر» خالی از فایده نیست.
۱- الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ: ذُکِرَ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ مَا أَبْیَنَ فَضْلَهَا عَلَی السُّوَرِ قَالَ قُلْتُ وَ أَیُّ شَیْءٍ فَضْلُهَا قَالَ نَزَلَتْ وَلَایَهًُْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِیهَا قُلْتُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ الَّتِی نَرْتَجِیهَا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ نَعَمْ هِیَ لَیْلَهًٌْ قُدِّرَتْ فِیهَا السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ قُدِّرَتْ وَلَایَهًُْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِیهَا.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل گوید: در محضر امام صادق (علیه السلام) از آیه مبارکه: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛ سخن به میان آمد، فرمود: «چقدر برتری آن بر سوره‌های دیگر آشکار است»! عرض کردم: «برتری آنچه می‌باشد»؟ فرمود: «در آن شب ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) نازل شده است». گفتم: «در شب قدری که ما آن را در ماه رمضان امید داریم»؟ فرمود: «آری! شبی که در آن شب آسمان‌ها و زمین اندازه‌گیری شده، و ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) در آن تقدیر و معیّن شده است».
معانی الأخبار، ص۳۱۶
«پرتوی از قرآن» نام تفسیر زنده‌یاد آیت‌الله سید محمود طالقانی (۱۲۸۶- ۱۳۵۸هـ.ش) است که در شش مجلد منتشر شده است. کتاب مذکور دربردارندۀ تفسیر جزء سی و برخی از سوره‌های قرآن می‌باشد. در ادامه روش تفسیری وی از سوی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی کوشا بررسی شده است.
کتاب «نقل قرائات قرآن: مسئله تواتر و پیدایی قرائت‌های شاذّ» اثر دکتر شادی حکمت ناصر با نام اصلی «The Transmission of the Variant Readings of the Qurʾān» می‌باشد. نویسنده استادیار مطالعات عربی کلاسیک دانشگاه هاروارد و پژوهشگر حوزه مطالعات قرآنی است و اثر خود را نخستین بار در سال ۲۰۱۲ توسط انتشارات بریل (Brill Publishers) منتشر کرده است. او در این پژوهش با نگاهی درزمانی و روشمند به برخی مسائل علم قرائات پرداخته است. در سال جاری الهه شاه‌پسند و ولی عبدی به ترجمۀ این اثر پرداخته و انتشارات کرگدن در ٣۰۹ صفحه آن را منتشر کرده است.
بعضی افراد که فقط آیاتی را می‌بینند که می‌گوید همه چیز به ارادۀ خداست، خیال میکنند که قرآن چون فرموده همه چیز به ارادۀ خداست پس قائل به اسباب و مسبّبات و از آن جمله قائل به اختیار و ارادۀ بشر نیست. مخصوصاً اروپایی‌ها اغلب وقتی دربارۀ اسلام اظهار نظر میکنند اسلام را العیاذ باللَّه یک دین جبری معرفی میکنند یعنی دینی که برای بشر هیچگونه اختیار و ارادهای قائل نیست.
از امام موسی صدر گفتارهای تفسیری متعددی به‌جای مانده که یکی از آن‌ها به تفسیر سورۀ مبارکۀ قدر اختصاص دارد. برگردان فارسی این تفسیر که از سوی مهدی فرخیان صورت گرفته، در ادامه خواهد آمد.
قرآن کریم در ضمن بیان یکی از سنت‌های تاریخ به ما آموخته است که جایگاه هر گروهی در ترکیب فرعونی جامعۀ بیداد، با موقعیت آن پس از فروپاشی ظلم نسبت معکوس دارد. این مفهوم سخن خداوند متعال است که می‌فرماید: «وَنُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ؛ و اراده ما بر این است که بر کسانی که در روی زمین به استضعاف دچار شدند منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم» (قصص:۵).
دکتر حسن فرهنگ انصاری، عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات عالی پرینستون، در یادداشتی به نقد دیدگاه دکتر عبدالکریم سروش پیرامون تحریف قرآن پرداخته است که در ادامه می‌آید.
ما باید اصل «لَا إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ ۖ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ ۚ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انْفِصَامَ لَهَا» (بقره، ۲۵۶) را رعایت کنیم. روی کلمه کلمۀ این آیه دقت کنید. باید تک‌تک این شعارها، که در هر یک از این جمله‌هاست، حفظ بشود. اجباری در انتخاب آیین زیستن نباشد. آنچه هست، روشن کردن راه و بیراهه است.